حادثه دردناک انفجار در بندر شهید رجایی که در اردیبهشت ماه سال جاری رخ داد، نه تنها یک فاجعه انسانی به شمار می‌رود بلکه بازتابی از سهل‌انگاری‌ها و بی‌توجهی به استانداردهای ایمنی است که می‌تواند جان انسان‌ها را به خطر بیندازد. این حادثه که منجر به کشته شدن بیش از ۴۵ نفر و مجروح شدن بیش از هزار نفر دیگر شد، بار دیگر لزوم رعایت اصول ایمنی و استانداردها در بنادر و سایر مراکز حمل و نقل را به وضوح نشان داد.
استانداردهای ایمنی: ضروری یا انتخابی؟
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، بنادر بزرگ به طور مستمر به‌روزرسانی‌های ایمنی انجام می‌دهند تا از بروز چنین فجایعی جلوگیری کنند. در بندرهایی همچون روتردام یا لس‌آنجلس، تفکیک مواد خطرناک از سایر محموله‌ها و رعایت استانداردهای دقیق، جان هزاران نفر را از خطر مصون نگه داشته است. در این بنادر، سیستم‌های نظارتی هوشمند به‌طور دائم وضعیت کانتینرها را کنترل می‌کنند و از بروز حوادث جلوگیری می‌شود. اما در بندر شهید رجایی، بی‌توجهی به این اصول، به وقوع چنین فاجعه‌ای منجر شد.
اطلاع‌رسانی به موقع: کلید مدیریت بحران
یکی دیگر از مسائلی که در این حادثه به شدت احساس شد، اطلاع‌رسانی ضعیف و مبهم بود. در حالی که اطلاعات صحیح و به موقع می‌تواند در مواقع بحرانی جان انسان‌ها را نجات دهد، در این حادثه مردم و نیروهای امدادی در دقایق ابتدایی از شرایط و خطرات آگاه نشدند. در حوادث مشابه در سایر کشورها، اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف به سرعت انجام می‌شود تا از شایعات جلوگیری و واکنش‌های به موقع صورت گیرد.
یکی از بارزترین نمونه‌ها در این زمینه انفجار بندر بیروت در ۴ اوت ۲۰۲۰ بود. این انفجار به دلیل نگهداری مقادیر زیادی نیترات آمونیوم بدون رعایت استانداردهای ایمنی در بندر بیروت رخ داد و یکی از بزرگ‌ترین انفجارهای غیرهسته‌ای تاریخ را رقم زد. این حادثه به کشته شدن بیش از ۲۰۰ نفر و مجروح شدن بیش از ۶۰۰۰ نفر انجامید و بخش وسیعی از شهر بیروت را ویران کرد. این فاجعه نشان داد که عدم رعایت استانداردها می‌تواند به فاجعه‌ای انسانی و اجتماعی تبدیل شود، موضوعی که در حادثه بندر شهید رجایی نیز شاهد آن بودیم.
همچنین، حادثه فاجعه‌بار انفجار در بندر تگزاس در آمریکا در سال ۱۹۴۷ نیز نمونه‌ای دیگر از بی‌توجهی به استانداردهای ایمنی بود. در این حادثه که به دلیل ذخیره‌سازی غیر اصولی مواد شیمیایی خطرناک و عدم نظارت دقیق روی عملیات انبارداری رخ داد، بیش از ۵۰۰ نفر کشته و صدها نفر مجروح شدند. این انفجار همچنین به آلودگی محیط زیست و خسارت‌های اقتصادی سنگینی منجر شد. این حادثه به وضوح نشان می‌دهد که عدم رعایت استانداردهای ایمنی می‌تواند نه تنها جان انسان‌ها را به خطر بیندازد، بلکه به بحران‌های زیست‌محیطی و اقتصادی نیز دامن بزند.
مسئولیت و پاسخگویی: چرا باید مقصران محاکمه شوند؟
پس از هر فاجعه، یکی از مهم‌ترین مراحل، محاکمه مقصران و بررسی علل وقوع حادثه است. در بسیاری از کشورهای جهان، مقامات مسئول در قبال چنین حوادثی به سرعت تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند. پس از حادثه انفجار بندر بیروت، مسئولین به دلیل کوتاهی در رعایت استانداردها و بی‌توجهی به هشدارها محاکمه شدند. در ایران نیز، مسئولین این حادثه باید بدون هیچ‌گونه چشم‌پوشی پاسخگو باشند. بی‌توجهی به مسئولیت‌ها و استانداردها نباید بدون مجازات بماند، چرا که جان انسان‌ها باید همیشه اولویت اصلی باشد.
ابوالقاسم عابدین‌پور
